Gdy strach ma za wielkie oczy. Czym jest lęk i jak nauczyć się z nim żyć.

Boimy się różnych rzeczy. Jedni nie znoszą pająków, inni obawiają się publicznych wystąpień. Strach to nieprzyjemne, ale bardzo ważne ewolucyjnie odczucie. Unikanie zagrożenia bardzo przysłużyło się naszym przodkom, dzięki strachowi unikali niebezpieczeństw, a to dawało szansę na przeżycie. W naszym języku funkcjonują dwa terminy do określenia stanu silnego niepokoju: strach i lęk. Czy znaczą one to samo? Czy można bać się za bardzo i jak sobie z tym radzić?

Czuję strach czy lęk?

W języku potocznym strach i lęk traktujemy jako synonimy. W psychologi są to zbliżone, jednak nie identyczne terminy. Strach to znana nam wszystkim reakcja na realne zagrożenie: groźnego, warczącego psa, stanie przy urwisku itp. Gdy w naszej głowie zaczynają powstawać czarne scenariusze, czujemy się zagrożeni, boimy się czegoś, co się nie wydarza, nie jest realne, wtedy odczuwamy lęk. Te definicje nie są oczywiście ścisłe, nie zawsze ustalenie czy mamy do czynienia ze strachem, czy jednak z lękiem jest proste. Strach, który odczuwamy zbyt często, z którym nie potrafimy albo nie możemy sobie poradzić, często przeradza się w lęk.

Objawy fizyczne i psychiczne 

Fizyczne objawy strachu i lęku mogą być do siebie bardzo podobne. Najczęściej jest to: szybszy oddech, przyspieszenie pracy serca, nadmierne pocenie się, zawroty głowy, zaburzenia widzenia. Lęk daje także szereg objawów psychicznych, które mogą go dodatkowo potęgować, a są to: czarne myśli, ruminacje, obniżenie nastroju. 

Specyficznym rodzajem lęku są ataki paniki. Przychodzą nagle, trwają zazwyczaj od kilkunastu do kilkudziesięciu minut. Osoba, która doświadcza ataku paniki, ma wrażenie, że jej życiu zagraża niebezpieczeństwo. Odczuwa między innymi silne duszności, kołatanie serca, mrowienie w kończynach. Wiele osób, które przeżywają atak paniki po raz pierwszy myśli, że to zawał, dlatego warto sprawdzić, czy dolegliwości nie wiążą się z problemami kardiologicznymi. W przypadku ataku paniki możemy starać się skupić uwagę na czymś innym, na przykład na rozmowie z bliska osobą. Pomagają też techniki oddechowe, które chronią przed hiperwentylacją, czy ruch — pomaga zwykłe maszerowanie. Po ataku paniki odczuwalne jest duże zmęczenie, dlatego zaleca się relaks i odpoczynek. Lęk może nam towarzyszyć przez długi czas. Gdy objawy lękowe utrzymują się dłużej niż pół roku, wtedy mówimy o zespole lęku uogólnionego. 

Fobia, czyli różne imiona strachu

Fobia to taki rodzaj zaburzenia lękowego, które charakteryzuje się silnym strachem przed konkretną rzeczą, sytuacją. W przypadku arachnofobii lęk wywołują pająki, agorafobia to strach przed otwartą przestrzenią, a jej przeciwieństwem jest klaustrofobia. W niektórych osobach odczucie strachu powstaje, gdy muszą one nawiązać kontakt z innymi ludźmi, mówimy wtedy o fobii społecznej. Mechanizm powstawania fobii jest bardzo złożony. Najczęściej powstają na skutek przypisania niebezpieczeństwa, zagrożenia, którego doznaliśmy do konkretnego bodźca. Osoba, która zachłysnęła się wodą podczas kąpieli na basenie zaczyna bać się nie tylko pływania w tym konkretnym miejscu, ale lęk ten może zacząć dotyczyć także pływania w jeziorze, morzu itp. Mówimy wtedy o hydrofobii. 

Nadmiernego strachu i lęku nie należy bagatelizować, gdyż stan ciągłego niepokoju czy ataki paniki znacząco pogarszają jakość życia. W takim przypadku wskazane są różnego rodzaju techniki relaksacyjne, ale one nie zastąpią kontaktu z psychologiem, psychoterapeutą czy psychiatrą. W zaburzeniach lękowych bardzo pomocna jest terapia behawioralno-poznawcza. Niekiedy zalecane się wsparcie farmakologiczne dobierane przez lekarza psychiatrę.